21. yüzyıl, küresel ekonomik dengelerin Asya’nın lehine kaydığı bir dönem olarak tarihe geçiyor. Bu dev dönüşüm, Asya’nın sadece ekonomik bir güç olarak değil, aynı zamanda ticaretin ve yeniliklerin odağı olarak da parlamasına yol açtı. Asya’nın yükselişi, küresel ticaretin şekillenmesinde belirleyici bir faktör haline geldi ve bu bölge, sadece kendi kalkınmasını değil, aynı zamanda dünya ekonomisine de önemli katkılarda bulunuyor.

1. Asya Ekonomisinin Güçlenmesi: Asya, 21. yüzyılın başlarında dünya ekonomisinin merkezine doğru kaymaya başladı. Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore ve diğer Asya ülkeleri (Beattie, 2023), güçlü ekonomik büyümeleri ve endüstriyel kalkınmalarıyla dikkat çekiyor. Bu ülkeler, dünya genelindeki üretim ve tüketim dengelerini şekillendiren önemli aktörler haline geldi (World Bank, 2023).

2. Ticaretin Yeni Kalbinin Atışı: Asya, küresel ticaretin merkezi haline geldi. Özellikle Çin, dünya ticaretindeki lider konumunu güçlendirdi ve küresel tedarik zincirlerinde kilit bir rol oynadı (Yu, 2023). Asya ülkeleri arasındaki ticaretin artması, bölgesel ekonomik entegrasyonun ve serbest ticaret anlaşmalarının yaygınlaşmasının bir sonucudur (Asian Development Bank, 2023)

3. Yenilik ve Teknolojik Liderlik: Asya, sadece üretim değil, aynı zamanda yenilik ve teknoloji konusundaki liderliğiyle de öne çıkıyor. Japonya’nın teknolojik gelişimdeki öncü rolü, Güney Kore’nin elektronik ve otomotiv sektöründeki başarıları (Just Auto, 2023), Çin’in yapay zeka ve dijital ödemelerdeki ilerlemeleri (Xiang, 2023), Asya’yı dünya çapında teknolojik bir lider haline getiriyor.

4. Alt Yapı ve Bağlantıların Gelişimi: Asya, büyük altyapı projeleri ve ulaşım ağları ile bölgesel ve küresel bağlantıları güçlendirmeye devam ediyor. Çin’in “Bir Kuşak, Bir Yol” girişimi, bölgesel ticaretin artmasına ve ekonomik entegrasyonun güçlenmesine katkıda bulunuyor (Ventura, 2023).

5. Çeşitlenen Ekonomik Modeller: Asya, farklı ekonomik modelleri benimseyen bir dizi ülkeyi içeriyor. Gelişmiş ekonomilerle gelişmekte olan ekonomiler arasındaki bu çeşitlilik, bölgesel dayanıklılığı artırıyor ve farklı pazarlara erişim sağlıyor (Jeongmin Seong, Chris Bradley, Nick Leung, Jonathan Woetzel, Kweilin Ellingrud, Gautam Umra, Peixi Wang, 2023).

6. Geleceğin Pazarları: Asya, dünya nüfusunun büyük bir kısmını barındırması nedeniyle geleceğin pazarlarına ev sahipliği yapıyor. Bu, şirketlerin ve yatırımcıların Asya’ya yönelmelerini teşvik ediyor ve bölgenin ticari potansiyelini daha da artırıyor.

Asya’da Varlık Gösteren Önemli Ülkelere Yakından Bakış

Çin:

Özellikle Çin, son yıllarda savunma sanayisine büyük yatırımlar yaparak askeri kapasitesini güçlendirmeye ve modernize etmeye odaklanmıştır. Çin’in savunma sanayii yatırımlarını ana hatlarıyla ele almak için şu başlıkları inceleyebiliriz:

Savunma Bütçesi Artışları: Çin, savunma bütçesine önemli miktarlarda yatırım yapmaktadır. Yıllık olarak açıklanan savunma bütçesi, Çin’in askeri harcamalarını göstermektedir . Bu bütçe, hem askeri personel maaşları hem de silah ve teçhizat alımları gibi çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Çin, savunma bütçesini artırarak modern silah sistemleri ve teknolojik altyapı geliştirmeye yönelik çabalarını sürdürmektedir (ECHO Wong, KENJI Kawase, 2023).

Teknolojik Gelişim ve İnovasyon: Çin, savunma sanayii alanında teknolojik gelişim ve inovasyona büyük önem vermektedir. Özellikle yapay zeka, siber güvenlik, uzay teknolojileri ve savaş uçakları gibi alanlarda önemli ilerlemeler kaydetmektedir. Çin, kendi ürettiği askeri teknolojileri geliştirerek bağımsızlığını artırmayı ve küresel savunma sanayiinde daha etkin bir oyuncu olmayı hedeflemektedir.

Deniz Kuvvetleri Modernizasyonu: Çin, deniz kuvvetlerini modernize etmeye büyük önem vermektedir. Bu kapsamda, yeni nesil savaş gemileri, denizaltılar, uçak gemileri ve füze sistemleri gibi deniz tabanlı savunma kapasitelerini güçlendirmektedir. Güçlü bir deniz kuvveti, Çin’in bölgesel deniz hakimiyeti ve uluslararası deniz güvenliği konusundaki etkinliğini artırmaktadır (Mohamed, 2023).

Hava ve Uzay Kapasiteleri: Çin, hava ve uzay alanlarında da önemli ilerlemeler kaydetmektedir. Modern savaş uçakları, uzay istasyonları, uydu teknolojileri ve balistik füzeler gibi sistemlerle askeri kapasitesini artırmaya çalışmaktadır. Uzay tabanlı teknolojiler, askeri keşif ve iletişim açısından kritik öneme sahiptir (Bresnick, 2023).

Siber Güvenlik ve Elektronik Harp Kapasiteleri: Çin, siber güvenlik alanında da etkin bir rol oynamaktadır. Saldırı ve savunma yeteneklerini geliştirmekte, aynı zamanda elektronik harp kapasitelerini güçlendirmektedir. Bu alanlardaki yatırımlar, modern savaş ortamında bilgi güvenliği ve elektronik savaş yeteneklerinin önemini vurgulamaktadır (Nina, 2023).

Çin’in savunma sanayii yatırımları, hem bölgesel güvenliğini sağlama hem de küresel savunma sanayiinde daha etkin bir rol oynama çabalarını yansıtmaktadır. Ancak, bu yatırımların askeri denge ve uluslararası ilişkiler üzerindeki etkileri dikkatle izlenmekte ve değerlendirilmektedir.

Ayrıca enerji piyasasında Afrika’ya ve Asya’ya yaptığı yatırımları aracılığıyla Rusya’ya rakip olma niteliğine ulaşan Çin, her geçen gün doğalgaz ve petrol ihracat ve ithalat kapasitesini artırmaktadır (Nakhile, 2023).

Rusya:

Rusya’nın Asya’daki varlığı, özellikle enerji sektöründeki etkisi ile dikkat çekmektedir. Rusya, enerji zengini bir ülke olarak doğal gaz, petrol ve diğer enerji kaynaklarıyla Asya pazarlarında önemli bir rol oynamaktadır (CHI KONG CHYONG, ANNE-SOPHIE CORBEAU, IRA JOSEPH, AND TATIANA MITROVA , 2023).

1. Enerji İhracatındaki Rolü: Rusya, dünya enerji piyasasında önemli bir oyuncu olma özelliğini taşımaktadır. Özellikle doğal gaz ve petroldeki zengin kaynaklarıyla, Asya ülkelerine enerji ihracatında bulunarak bölgesel enerji güvenliğine katkıda bulunmaktadır. Rus doğal gazının Çin’e olan ihracatı, Rusya’nın Asya pazarlarındaki varlığını güçlendirmiş ve enerji ticaretindeki ilişkileri derinleştirmiştir (Victor, 2022).

2. Enerji İhracatı İçin Yeni Pazarlar: Rusya, enerji ihraç edilen ülkeleri çeşitlendirmeye yönelik çabalarını artırmıştır. Özellikle Çin ile yapılan doğal gaz anlaşmaları ve enerji projeleri, Rus enerji şirketlerinin Asya pazarlarında daha fazla varlık göstermelerini sağlamıştır (China, Russia agree to build pipeline section in Far East: report, 2023). Bu, Rusya’nın enerji gelirlerini çeşitlendirmesine ve enerji ticaretindeki bağımlılığını azaltmasına katkı sağlamıştır.

3. Enerji Altyapı Projeleri: Rusya, Asya’daki enerji varlığını güçlendirmek için önemli altyapı projelerine odaklanmaktadır. Örneğin, “Güç Sibirya” projesi kapsamında enerji altyapısının genişletilmesi ve modernleştirilmesi hedeflenmektedir (Russia, China discuss Power of Siberia 2 project, 2023). Bu tür projeler, enerji üretim kapasitesini artırmak ve Asya pazarlarına daha fazla enerji sağlamak amacını taşımaktadır.

4. Nükleer Enerji İşbirliği: Rusya, Asya ülkeleri ile nükleer enerji alanında işbirliği yaparak enerji sektöründeki varlığını artırmaktadır (Morrow, 2023). Nükleer enerji projeleri, özellikle enerji talebinin arttığı bölgelerde sürdürülebilir ve temiz enerji sağlama amacını taşımaktadır (Aradi, 2023).

5. Jeopolitik İlişkiler ve Enerji Diplomasisi: Rusya’nın Asya’daki enerji varlığı, bölgesel ve küresel jeopolitik ilişkilerde etkili bir rol oynamasına da olanak tanımaktadır. Enerji diplomasisi, Rusya’nın Asya ülkeleriyle olan ilişkilerini şekillendirmede önemli bir araç olmuştur (SŁOBODIAN, 2023).

Ancak, enerji sektöründeki bu varlık ve işbirliği çabaları, siyasi ve ekonomik risklere de tabidir. Uluslararası ilişkilerdeki gelişmeler ve enerji piyasasındaki dalgalanmalar, Rusya’nın Asya’daki enerji stratejilerini etkileyebilir.

Ayrıca Ukrayna ile yürütülen uzun soluklu savaşta Rusya’nın zaman içerisinde kazanımlarının büyük bir kısmını sahada kaybetmesi ve ABD’nin ve Avrupa’nın Ukrayna’ya verdikleri desteği azaltmaları veya iç siyasette yaşadıkları zorluklar yüzünden (Acheson, 2023) ve daha çok Filistin-İsrail meselesine odaklanmalarından dolayı bu durum hala bir muallaktadır. Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy’nin orduya 500.000 kişiyi daha dahil etmek istemesi (BBC News Tü, tarih yok) (Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy: Ordumuz 500 bin kişiyi daha seferber etmek istiyor, 2023), Rusya’nın hem teçhizat hem de insan gücü bakımından ordusunu güçlendirme çabaları (Drummond, 2023), bu sorunun 2024 yılı içerisinde de dünya gündemini meşgul edeceğini göstermektedir.

Orta Asya Türk Devletleri

Kazakistan’ın Jeostratejik Konumu:

Kazakistan, Orta Asya’nın en büyük ülkelerinden biridir ve stratejik konumuyla dikkat çeker. Hem Asya hem de Avrupa’ya kara yoluyla bağlantı sağlayan Kazakistan, Orta Asya’nın enerji nakil rotaları üzerinde yer alması nedeniyle de jeostratejik bir öneme sahiptir.

Rusya ile İlişkiler:

Ekonomik İşbirliği: Kazakistan ve Rusya, ekonomik alanda güçlü bir işbirliğine sahiptir. Özellikle enerji sektöründe, petrol ve doğal gaz gibi kaynaklar üzerinden ticaret ve ortak projeler yürütmektedirler. Bu, enerji nakil hatları ve enerji projeleri gibi alanlarda işbirliği yapmayı içermektedir (Afanasiev, 2023).

Güvenlik İşbirliği: Kazakistan ve Rusya, askeri ve güvenlik alanlarında işbirliği yapmaktadır. Çeşitli askeri tatbikatlar düzenlenmekte (Teslova, 2023) ve güvenlik tehditlerine karşı ortak mücadele stratejileri geliştirilmektedir (Ozod, 2023).

Eurasian Ekonomik Birliği (EEB): Kazakistan, Rusya ile Belarus ve diğer ülkeleri içeren Eurasian Ekonomik Birliği’ni oluşturmuştur. Bu birlik, ekonomik entegrasyonu teşvik etmeyi amaçlamakta ve serbest ticareti güçlendirmektedir (Burç Eruygur, Syed Zafar Mahdi, 2023).

Kültürel ve Sosyal İlişkiler: Kazakistan ve Rusya arasındaki ilişkiler sadece siyasi ve ekonomik alanlarda değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal bağlar üzerinden de sürdürülmektedir. İki ülke arasında kültürel etkinlikler ve öğrenci değişim programları gibi bir dizi inisiyatif bulunmaktadır (ROSSI, 2023).

Çin ile İlişkiler:

Ekonomik İşbirliği: Kazakistan ve Çin, enerji alanında önemli bir işbirliğine sahiptir. Özellikle Çin’in “Bir Kuşak, Bir Yol” girişimi çerçevesinde, enerji nakil hatları ve altyapı projeleri gibi ekonomik inisiyatiflerde bir araya gelmektedirler (SATUBALDINA, 2023).

Enerji İşbirliği: Çin, Kazakistan’ın enerji kaynaklarına büyük bir talep göstermektedir. Kazakistan, Çin’e doğal gaz ve petrol tedarik ederek enerji sektöründe işbirliğini artırmaktadır (China-Central Asia natural gas pipeline fostering a shared future, 2023).

Bilim ve Teknoloji: Kazakistan ve Çin, bilim ve teknoloji alanlarında işbirliği yapmaktadırlar. Çeşitli araştırma projeleri ve teknoloji transferi girişimleri, iki ülke arasındaki bilimsel işbirliğini güçlendirmektedir.

Askeri İşbirliği: Kazakistan ve Çin, askeri alanda işbirliği yapmaktadır. İki ülke arasında askeri eğitim programları ve askeri tatbikatlar düzenlenmektedir.

Bu ilişkiler, Kazakistan’ın hem Rusya ile derinlemesine tarihsel ve kültürel bağları sürdürmesini hem de Çin ile enerji ve ekonomi alanlarında stratejik bir işbirliği kurmasını içermektedir. Kazakistan, bu iki büyük komşusu ile işbirliği yaparak bölgesel istikrarı ve kalkınmayı desteklemeyi amaçlamaktadır.

Formun Üstü

Kazakistan’ın Enerji Politikası:

Kazakistan, zengin petrol ve doğal gaz rezervleri sayesinde enerji politikalarında etkili bir oyuncu olmuştur. Ülke, enerji ihracatını çeşitlendirmeye ve enerji bağımsızlığını artırmaya yönelik çabalarını sürdürmektedir. Ayrıca, “Nurly Zhol” ve “Bir Kuşak, Bir Yol” gibi büyük altyapı projeleriyle bölgesel enerji entegrasyonunu desteklemekte ve Kazakistan’ı Orta Asya’da önemli bir enerji merkezi yapma hedefine odaklanmaktadır (Shaimergenova, 2023).

Kazakistan’ın Savunma Sanayii Durumu:

Kazakistan, savunma sanayii alanında da kendi kapasitesini geliştirmeye yönelik adımlar atmaktadır. Yerel üretim ve teknoloji transferi ile askeri teçhizat üretimine ağırlık vermektedir. Ayrıca, uluslararası savunma sanayii fuarlarına katılım ve askeri eğitim işbirlikleri ile savunma sanayii alanında uluslararası bir aktör olma yolunda ilerlemektedir (SAKENOVA, 2023).

Azerbaycan:

Azerbaycan’ın Jeostratejik Konumu:

Azerbaycan, enerji rezervleri ve stratejik coğrafi konumuyla önemli bir jeostratejik oyuncudur. Hazar Denizi kıyısında bulunması, enerji nakil hatları açısından kritik bir konumda olmasını sağlamaktadır. Azerbaycan, enerji kaynaklarını dünya pazarlarına ulaştırmak için Hazar Denizi’nden geçen enerji nakil hatları üzerinden stratejik bir geçiş noktasına sahiptir (Mehdizade, 2023).

Azerbaycan’ın Enerji Politikası:

Azerbaycan, Hazar Denizi’ndeki enerji kaynaklarını etkin bir şekilde kullanarak enerji politikalarını yönlendirmektedir. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı (Aishwarya, 2023) ve Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) (Kabakçı, 2023) gibi projeler, Azerbaycan’ın enerji politikalarının merkezinde yer almaktadır. Bu projeler, ülkenin enerji ihracatını çeşitlendirmesine ve enerji bağımsızlığını artırmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca bu boru hatları Türkiye’nin de bölgede enerji alanında söz sahibi olması için önemlidir (Kabakçı, 2023).

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Hattı ve Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP): Türkiye’ye Faydaları ve Etkileri

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Hattı:

Enerji Güvenliği ve Çeşitlendirme: BTC petrol boru hattı, Türkiye’nin enerji arz güvenliğini artırmak için önemli bir faktördür. Farklı enerji kaynaklarına erişim sağlamak, Türkiye’nin enerji arzını çeşitlendirmesine katkıda bulunur.

Ekonomik Kalkınma ve İstihdam: BTC projesi, Türkiye’ye ekonomik faydalar sağlamıştır. Boru hattının inşası ve işletilmesi, bölgesel ekonomik kalkınmayı destekleyerek istihdam yaratmış ve Türkiye’nin altyapısına katkı sağlamıştır.

Lojistik ve Enerji Hub Rolü: Türkiye, BTC boru hattının geçtiği coğrafi konumu nedeniyle bölgesel bir enerji ve lojistik hub olarak konumlanmıştır. Bu durum, Türkiye’nin enerji nakil hatlarının kesişim noktasında bulunmasından kaynaklanmaktadır.

Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP):

Enerji İhracat Potansiyeli: TANAP, Azerbaycan’dan başlayarak Türkiye üzerinden Avrupa’ya doğalgaz taşıyan bir proje olarak Türkiye’nin enerji ihracat potansiyelini artırmaktadır. Bu, Türkiye’nin doğalgaz ticaretinde önemli bir rol oynamasını sağlamaktadır.

Enerji Güvenliği ve Diversifikasyon: TANAP, Türkiye’nin enerji güvenliğini artırmak için doğalgaz kaynaklarını çeşitlendirmesine katkıda bulunmaktadır. Birden fazla kaynaktan enerji almak, enerji arz güvenliğini artırır.

Bölgesel İşbirliği: TANAP projesi, Azerbaycan-Türkiye-Gürcistan arasındaki işbirliğini güçlendirmekte ve bölgesel entegrasyonu teşvik etmektedir. Ayrıca, proje, Türkiye’nin bölgesel enerji işbirliği projelerindeki lider rolünü vurgulamaktadır.

Türkiye’nin Bölgede Enerji Politikalarının Belirleyici Rolü ve Etkileri:

Enerji Diplomasisinde Liderlik: Türkiye, bölgesel enerji projelerine liderlik ederek enerji diplomasisinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu, Türkiye’nin enerji güzergahlarının planlanmasında etkili olmasını ve bölgesel enerji güvenliği için çaba harcamasını içerir.

Bölgesel İstikrar ve Ekonomik Büyüme: Türkiye’nin enerji politikaları, bölgesel istikrarı ve ekonomik büyümeyi desteklemek amacıyla tasarlanmıştır. Enerji projeleri, komşu ülkelerle güçlü ekonomik bağlar kurarak bölgenin kalkınmasına katkıda bulunmaktadır.

Enerji Hub Rolü: Türkiye, enerji güzergahlarının kesişim noktasında bulunması ve stratejik konumu nedeniyle bölgesel bir enerji hubu olma potansiyeline sahiptir. Bu durum, Türkiye’nin enerji ticaretinde aracı bir rol oynamasına olanak tanır.

İsrail’in Gazının Avrupa’ya Ulaşması ve Türkiye’nin Paydaş Olması:

Enerji Çeşitliliği ve Güvenliği: İsrail’in doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırılması, Avrupa’nın enerji çeşitliliğini artırarak enerji güvenliğini sağlayabilir. Türkiye, bu projede stratejik bir geçiş noktası olarak önemli bir paydaş olabilir.

Ekonomik ve Ticaret Faydaları: Türkiye’nin bu projede yer alması, ekonomik ve ticaret faydaları sağlayabilir. Projenin hayata geçirilmesiyle birlikte Türkiye, doğalgazın transit geçişinde önemli bir rol oynayarak ekonomik kazançlar elde edebilir.

Bölgesel İşbirliği ve Diplomasi: Türkiye’nin İsrail ile enerji projelerinde yer alması, bölgesel işbirliği ve diplomasi açısından yeni olanaklar sunabilir. İki ülke arasındaki enerji işbirliği, bölgesel istikrarın ve işbirliğinin gelişmesine katkıda bulunabilir.

Sonuç olarak, Türkiye’nin bölgesel enerji projelerine katılımı, enerji güvenliği, ekonomik büyüme ve bölgesel işbirliği açısından önemli avantajlar sağlamaktadır. Türkiye’nin enerji politikaları, bölgede liderlik etme ve enerji hubu olma hedefi doğrultusunda şekillenmektedir.

Azerbaycan’ın Savunma Sanayii Durumu: Azerbaycan, bağımsızlık kazandıktan sonra savunma sanayii alanında önemli adımlar atmıştır. Yerel üretim ve askeri modernizasyona yönelik çabalar, Azerbaycan’ın kendi savunma sanayii kapasitesini geliştirmesine olanak sağlamıştır. Ayrıca, Türkiye gibi ülkelerle savunma sanayii alanında işbirliği yaparak teknoloji transferini artırmaya yönelik çabalarını sürdürmektedir (Veliyev, 2023).

Özbekistan:

Özbekistan’ın Jeostratejik Konumu: Özbekistan, Orta Asya’nın en kalabalık nüfusuna sahip ülkelerinden biridir. Stratejik konumu, Orta Asya’nın kalbinde yer alması ve Afganistan’a sınır olması nedeniyle önemli bir jeostratejik değere sahiptir (Uzbekistan’s Pivotal Role in Central Asia, 2018).

Özbekistan’ın Enerji Politikası: Özbekistan, enerji politikalarını çeşitlendirmeye yönelik adımlar atmaktadır. Elektrik enerjisi üretiminde hidroelektrik ve doğal gaz gibi kaynaklara dayalı çeşitli projeleri hayata geçirmektedir (Exploring the Growth Potential of Solar and Wind Energy in Uzbekistan, 2023). Ayrıca, bölgesel enerji işbirliği projelerine de katkıda bulunarak enerji güvenliğini artırmayı hedeflemektedir (Burna-Asefi, 2023).

Özbekistan’ın Savunma Sanayii Durumu: Özbekistan, savunma sanayii alanında kendi kapasitesini geliştirmeye yönelik adımlar atmaktadır (Sang-ho, 2023). Yakın ilişkiler kurduğu diğer ülkelerden alınan teçhizatlar, silah sistemleri ve araçlar, Özbekistan’ın savunma sanayii envanterine katkıda bulunmaktadır (Eruygur, 2023). Aynı zamanda, diğer Orta Asya ülkeleriyle askeri işbirliği ve eğitim programları aracılığıyla savunma kapasitesini artırmaya yönelik çabalarını sürdürmektedir.

Türkmenistan:

Türkmenistan’ın Jeostratejik Konumu: Türkmenistan, Hazar Denizi’ne kıyısı olan ve Orta Asya’nın enerji kaynakları açısından zengin ülkelerinden biridir. Stratejik konumu, enerji nakil rotaları üzerinde yer alması ve Hazar Denizi’ne kıyısıyla Türkmenistan’ı jeostratejik bir öneme sahip kılmaktadır (Hedlund, 2019).

Türkmenistan’ın Enerji Politikası: Türkmenistan, doğal gaz rezervleri açısından zengin bir ülke olup enerji politikalarını bu kaynakları etkili bir şekilde kullanmaya odaklamıştır. Türkmen gazının dünya pazarlarına ulaştırılması için önemli projeler arasında Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) doğal gaz boru hattı yer almaktadır (Latif, 2023). Türkmenistan ayrıca, enerji ihracatını çeşitlendirmeye ve bölgesel enerji işbirliğini artırmaya yönelik çabalarını sürdürmektedir (Morrow, Turkmenistan approves possibility of Trans-Caspian gas pipeline construction, 2023).

Türkmenistan’ın Savunma Sanayii Durumu: Türkmenistan, savunma sanayii alanında kendi kapasitesini geliştirmeye yönelik adımlar atmaktadır. İşbirlikleri ve yakın ilişkiler sonucu alınan silah sistemleri ve araçlar, Türkmenistan’ın savunma sanayii üretimine katkıda bulunmaktadır. Diğer Orta Asya ülkeleriyle askeri işbirliği ve eğitim programları aracılığıyla savunma kapasitesini artırmaya yönelik çabalarını sürdürmektedir (Turak, 2023).

Kırgızistan:

Kırgızistan’ın Jeostratejik Konumu: Kırgızistan, Orta Asya’nın bir parçası olarak stratejik bir konuma sahiptir. Coğrafi olarak Çin, Kazakistan, Tacikistan ve Özbekistan ile komşu olan Kırgızistan, Orta Asya’nın kalbinde yer alır. Ayrıca, Kırgızistan’ın stratejik bir konuma sahip olması, ülkenin uluslararası transit ve enerji nakil rotalarına erişimini sağlamaktadır (Wilson, 2015).

Kırgızistan’ın Enerji Politikası: Kırgızistan, enerji politikalarını çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Ülke, hidroelektrik enerji potansiyeli ile dikkat çeker. Büyük hidroelektrik santralleri, özellikle enerji talebinin karşılanmasına ve elektrik enerjisi ihracatına katkıda bulunmaktadır (Shambetov, 2023). Kırgızistan, bölgesel enerji projelerine katılım yoluyla enerji işbirliğini artırmayı hedeflemektedir (UAE, Kyrgyzstan strengthening energy cooperation, 2023).

Kırgızistan’ın Savunma Sanayii Durumu: Kırgızistan, askeri savunma alanında genellikle diğer Orta Asya ülkelerine kıyasla daha sınırlı bir kapasiteye sahiptir. Ülke genellikle askeri modernizasyon ve savunma sanayii alanında dış destek arayışında olmuştur. Kırgızistan, Orta Asya’daki diğer ülkelerle askeri işbirliği ve güvenlik konularında diyalog yoluyla savunma kapasitesini artırmaya yönelik çabalarını sürdürmektedir (Kussainova, 2023).

Kırgızistan’ın Güvenlik Politikası: Kırgızistan, bölgesel güvenlik meselelerine odaklanan bir güvenlik politikası izlemektedir. Özellikle terörle mücadele, sınır güvenliği ve radikalizmle mücadele gibi konular, Kırgızistan’ın güvenlik gündeminde önemli yer tutmaktadır. Ülke, Orta Asya İşbirliği Örgütü (CSTO) ve Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO) gibi bölgesel güvenlik mekanizmalarına üyedir ve bu platformlar aracılığıyla bölgesel güvenliği artırmaya çalışmaktadır.

Kırgızistan’ın enerji ve savunma politikaları, ülkenin bölgesel işbirliği ve güvenlik konularında diğer Orta Asya ülkeleri ile etkileşimini şekillendiren önemli faktörlerdir. Jeostratejik konumu ve bölgesel entegrasyon çabaları, Kırgızistan’ın uluslararası arenada etkili bir aktör olarak konumlanmasına katkı sağlamaktadır.

Asya’nın Yükselişi ve 21. Yüzyılda Dünya Ekseninin Değişimi

21. yüzyıl, küresel güç dengelerinde önemli değişimlere sahne olmaktadır. Bu değişimlerin merkezinde, Asya’nın yükselişi ve Batı’dan doğuya doğru kayan dünya ekseninin etkisi bulunmaktadır. Asya’nın bu yükselişi, bir dizi faktörün bir araya gelmesiyle şekillenmiş ve kıtayı küresel bir güç merkezi haline getirmiştir.

Ekonomik Yükseliş: Asya, özellikle Çin ve Hindistan gibi büyük ekonomilerin dinamizmiyle küresel ekonomik sahnede liderlik etmektedir (Ball, 2023). Çin, dünya ekonomisinin belirleyici bir aktörü haline gelmiş ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyle dünya genelinde etkileyici bir konuma ulaşmıştır (Swanson, 2023). Asya, yatırım olanakları, yenilikçilik ve teknoloji alanlarındaki hızlı ilerlemeleriyle küresel ekonominin odak noktası haline gelmiştir.

Ticaret ve Lojistik Güç: Asya, önemli ticaret yolları ve deniz rotaları üzerinde stratejik bir konumda bulunmaktadır. Bu durum, Asya’nın ticaret ve lojistik güç olarak yükselmesine katkıda bulunmuştur. Çin’in “Bir Kuşak, Bir Yol” girişimi gibi büyük altyapı projeleri, bölgesel entegrasyonu ve ticareti daha da güçlendirmiştir.

 Demografik Avantaj: Asya, genç ve büyük nüfusuyla demografik bir avantaja sahiptir. Bu durum, işgücü potansiyeli, tüketici pazarları ve teknoloji alanındaki yetenekleri artırarak kıtayı küresel rekabetin merkezine taşımıştır (Sheng, 2022).

Teknolojik İlerlemeler: Asya, teknolojik alanda hızlı ilerlemeler kaydetmiş ve birçok inovasyonu dünya sahnesine taşımıştır. Özellikle Çin ve Güney Kore gibi ülkeler, yapay zeka, 5G teknolojisi ve uzay araştırmaları gibi alanlarda öncü konumda yer almaktadır. Bu, Asya’nın sadece üretim değil, aynı zamanda yaratıcılık ve teknoloji liderliği anlamında da güçlenmesine katkıda bulunmuştur.

Jeopolitik ve Ekonomik İşbirliği: Asya’daki ülkeler, bölgesel ve küresel düzeyde daha fazla işbirliği yapma eğilimindedir. Bu işbirlikleri, ekonomik blokların oluşmasına, ticaret anlaşmalarının artmasına ve bölgesel güvenliğin güçlenmesine olanak tanımaktadır. Asya, Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO) gibi yapılar aracılığıyla jeopolitik öneme sahip bir oyuncu haline gelmiştir.

Asya’nın ABD ve Batı Bloğundan Daha Önemli Hale Gelmesinin Sebepleri:

Ekonomik Güç Merkezi Olarak Yükselme: Asya, ekonomik büyüme, ticaret hacmi ve teknolojik ilerlemelerle küresel bir ekonomik güç merkezi haline gelmiştir. Bu durum, Asya’nın sadece bölgesel değil, küresel politika ve ekonomide belirleyici bir rol oynamasını sağlamıştır.

Güç Dengesinde Kayma: Asya’nın yükselmesi, küresel güç dengelerinde bir kayma yaratmıştır. Geleneksel olarak Batı merkezli olan bu dengeler, Asya’nın güçlenmesiyle birlikte daha çok merkezi olmayan bir yapıya doğru evrilmiştir.

Yatırım ve Ticaretin Artması: Asya, yatırımların ve ticaretin arttığı bir bölge haline gelmiştir. Asya’daki ülkeler arasında ve diğer kıtalardaki ülkelerle yapılan yatırım ve ticaret anlaşmaları, kıtayı küresel ekonomide daha etkili kılmıştır.

Jeopolitik Önem: Asya, stratejik konumu ve enerji kaynaklarına sahip olması nedeniyle jeopolitik olarak önem kazanmıştır. Bu durum, Asya’daki ülkelerin uluslararası ilişkilerde etkili bir şekilde rol almalarına olanak tanımıştır.

Asya’nın Yükselişinin Devam Edeceği ve Dünya Eksenindeki Kaymanın Etkileri:

Asya’nın yükselişi, gelecekte dünya ekonomisi, siyaseti ve kültürü üzerinde daha fazla etki yaratması beklenmektedir. Bu eğilim, şu faktörlere dayanmaktadır:

Teknolojik İnovasyonlar: Asya, teknolojik alanda liderliği sürdürerek yapay zeka, uzay teknolojileri ve biyoteknoloji gibi alanlarda inovasyonları şekillendirmeye devam edecektir.

Yeşil Ekonomi ve Sürdürülebilirlik: Asya, sürdürülebilirlik ve yeşil ekonomi konularında daha fazla liderlik rolü üstlenecek ve bölgesel olarak çevre dostu uygulamaları teşvik edecektir.

Bölgesel İşbirliği ve Güvenlik: Asya’daki ülkeler arasındaki işbirliği, bölgesel güvenlik meselelerine çözüm bulma çabalarını artıracaktır. Bu durum, bölgesel istikrarın ve güvenliğin artmasına katkıda bulunacaktır.

Kültürel Etkileşim ve Soft Power: Asya, kültürel etkileşim ve soft power aracılığıyla dünya genelinde daha fazla etkileşimde bulunacaktır. Film, müzik, moda ve teknoloji gibi alanlarda Asya’nın küresel kültürdeki etkisi artacaktır.

Bölgesel Entegrasyon ve Ticaret: Asya, bölgesel entegrasyonu daha da güçlendirecek ve serbest ticaret anlaşmalarını artıracaktır. Bu durum, Asya’nın küresel ekonomideki etkinliğini daha da yükseltecektir.

Sonuç olarak, Asya’nın yükselişi, küresel düzenin evrilmesine neden olmuş ve 21. yüzyılda dünya ekseninin Asya’ya doğru kaymasına öncülük etmiştir. Asya’nın bu yükselişi, bölgesel ve küresel düzeyde daha etkili bir aktör olmasına olanak tanımış ve küresel güç dengelerini değiştirmiştir. Gelecekte Asya’nın rolünün daha da artması, küresel işbirliği, ekonomik kalkınma ve sürdürülebilirlik açısından önemli fırsatlar ve zorluklar ortaya çıkaracaktır. Asya’nın yükselişi sadece ekonomik bir değişim değil, aynı zamanda küresel ticaretin ve yeniliklerin yükseldiği bir devrim olarak kabul edilebilir. Bu durum, dünya ekonomisinin geleneksel merkezlerini zorlayarak, Asya’nın lider bir bölge haline gelmesini destekliyor ve 21. yüzyılın ekonomik ve ticaret haritasını şekillendiriyor. Asya’nın yükselişi kaçınılmazdır.

Kaynakça

(tarih yok). Azer Nes: https://www.azernews.az/region/218987.html adresinden alındı

(tarih yok). BBC News Tü: https://www.bbc.com/turkce/articles/cgr3y2yqj40o adresinden alındı

Acheson, D. (2023, 12 07). Secretary Antony J. Blinken and United Kingdom Foreign Secretary David Cameron at a Joint Press Availability. U.S. Department of State: https://www.state.gov/secretary-antony-j-blinken-and-united-kingdom-foreign-secretary-david-cameron-at-a-joint-press-availability/ adresinden alındı

Afanasiev, V. (2023, 12 15). Kazakhstan reaps benefits of closer ties with Russia. Upstream Online: https://www.upstreamonline.com/production/kazakhstan-reaps-benefits-of-closer-ties-with-russia/2-1-1559512?zephr_sso_ott=vYbTDF adresinden alındı

Aishwarya, A. (2023, 11 21). Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline reaches 4.3 billion barrels milestone. Investing: https://www.investing.com/news/commodities-news/bakutbilisiceyhan-pipeline-reaches-43-billion-barrels-milestone-93CH-3240021 adresinden alındı

Aradi, G. (2023, 10 13). Russia to build nuclear plant to meet Burkina Faso’s energy needs. BBC News: https://www.bbc.com/news/world-africa-67098444 adresinden alındı

Asian Development Bank. (2023). Asian Economic Integration Reports: https://www.adb.org/publications/series/asian-economic-integration-report adresinden alındı

Ball, J. (2023, 09 23). Xi Jinping opens China-hosted Asian Games as colourful ceremony in Hangzhou tells of ‘tide rising from Asia’. SCMP: https://www.scmp.com/sport/china/article/3235603/xi-jinping-opens-china-hosted-asian-games-colourful-ceremony-hangzhou-tells-tide-rising-asia adresinden alındı

Beattie, E. (2023, 11 19). the Japan Times. Asian regulators turn focus to Big Tech: https://www.japantimes.co.jp/business/2023/11/19/tech/beattie-regulators-big-tech-asia/ adresinden alındı

Bresnick, S. (2023, 08 08). China’s rapid space launch advantage, and how the US can try to counter it. Breaking Defense: https://breakingdefense.com/2023/08/chinas-rapid-space-launch-advantage-and-how-the-us-can-try-to-counter-it/ adresinden alındı

Burç Eruygur, Syed Zafar Mahdi. (2023, 12 08). Putin says EAEU, Iran to sign agreement to create free trade zone. Anadolu Agency: https://www.aa.com.tr/en/middle-east/putin-says-eaeu-iran-to-sign-agreement-to-create-free-trade-zone/3076575 adresinden alındı

Burna-Asefi, S. N. (2023, 05 09). Uzbekistan-Russia Energy Relations: A Tale of 2 Problems. The Diplomat: https://thediplomat.com/2023/05/uzbekistan-russia-energy-relations-a-tale-of-2-problems/ adresinden alındı

CHI KONG CHYONG, ANNE-SOPHIE CORBEAU, IRA JOSEPH, AND TATIANA MITROVA . (2023, 01 19). Future Options for Russian Gas Exports. Center of Global Energy Policy: https://www.energypolicy.columbia.edu/publications/future-options-russian-gas-exports/ adresinden alındı

China, Russia agree to build pipeline section in Far East: report. (2023, 11 02). Global Times: https://www.globaltimes.cn/page/202311/1301125.shtml adresinden alındı

China-Central Asia natural gas pipeline fostering a shared future. (2023, 08 24). Xinhua: https://english.news.cn/20230824/f2468a16409945eaa27caf079d1702cc/c.html adresinden alındı

Drummond, M. (2023, 09 13). Where is Russia buying its weapons from? Sky News: https://news.sky.com/story/why-isnt-russia-running-out-of-ammunition-in-ukraine-12955439 adresinden alındı

ECHO Wong, KENJI Kawase. (2023, 10 13). Vanguard invests in Chinese military-linked companies: report. Nikkei Asia: https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/US-China-tensions/Vanguard-invests-in-Chinese-military-linked-companies-report adresinden alındı

Eruygur, B. (2023, 10 19). Azerbaijan, Uzbekistan sign military cooperation plan for 2024. Anadolu Agency: https://www.aa.com.tr/en/europe/azerbaijan-uzbekistan-sign-military-cooperation-plan-for-2024/3026206 adresinden alındı

Exploring the Growth Potential of Solar and Wind Energy in Uzbekistan. (2023, 07 10). Reve: https://www.evwind.es/2023/07/10/exploring-the-growth-potential-of-solar-and-wind-energy-in-uzbekistan/92727 adresinden alındı

Hedlund, S. (2019, 03 25). Turkmenistan comes into focus. GIS: https://www.gisreportsonline.com/r/turkmenistan-international-politics/ adresinden alındı

Jeongmin Seong, Chris Bradley, Nick Leung, Jonathan Woetzel, Kweilin Ellingrud, Gautam Umra, Peixi Wang. (2023, 10 22). Asia on the cusp of a new era. McKinsey Global Institute: https://www.mckinsey.com/mgi/our-research/asia-on-the-cusp-of-a-new-era adresinden alındı

Just Auto. (2023, 05 31). South Korea to support auto component sector growth: https://www.just-auto.com/news/south-korea-to-support-auto-component-sector-growth/ adresinden alındı

Kabakçı, F. (2023, 12 06). Azerbaijan to increase gas supplies to Türkiye by about 17%. Anadolu Agency: https://www.aa.com.tr/en/economy/azerbaijan-to-increase-gas-supplies-to-turkiye-by-about-17-/2920289 adresinden alındı

Kussainova, M. (2023, 11 02). Leaders of Organization of Turkic States to meet in Kazakhstan on Friday. Anadolu Agency: https://www.aa.com.tr/en/europe/leaders-of-organization-of-turkic-states-to-meet-in-kazakhstan-on-friday/3041119 adresinden alındı

Latif, A. (2023, 03 08). Pakistan, Turkmenistan sign 4-nation gas pipeline implementation plan. Anadolu Agency: https://www.aa.com.tr/en/world/pakistan-turkmenistan-sign-4-nation-gas-pipeline-implementation-plan/2917529 adresinden alındı

Mehdizade, S. (2023, 05 26). The geopolitics of the Middle Corridor: a critical examination of trade routes and Azerbaijan’s strategic position. aze.media: https://aze.media/the-geopolitics-of-the-middle-corridor-a-critical-examination-of-trade-routes-and-azerbaijans-strategic-position/ adresinden alındı

Mohamed, A. S. (2023, 11 03). China’s growing maritime presence in Egypt’s ports and the Suez Canal. Middle East Institute: https://www.mei.edu/publications/chinas-growing-maritime-presence-egypts-ports-and-suez-canal adresinden alındı

Morrow, S. (2023, 07 27). Turkmenistan approves possibility of Trans-Caspian gas pipeline construction. Anadolu Agency Energy: https://www.aa.com.tr/en/energy/natural-gas/turkmenistan-approves-possibility-of-trans-caspian-gas-pipeline-construction/38599 adresinden alındı

Morrow, S. (2023, 06 21). Türkiye in talks with Russia, S. Korea and China for nuclear plant construction. Anadolu Agency Energy: https://www.aa.com.tr/en/energy/nuclear/turkiye-in-talks-with-russia-s-korea-and-china-for-nuclear-plant-construction/38400 adresinden alındı

Nakhile, C. (2023, 11 10). A rising China is reshaping global energy markets. Gis Reports Online: https://www.gisreportsonline.com/r/china-energy-markets/ adresinden alındı

Nina, X. (2023, 12 18). China’s AI sector has no time for end-of-the-world worries. Nikkei Asia: https://asia.nikkei.com/Opinion/China-s-AI-sector-has-no-time-for-end-of-the-world-worries adresinden alındı

Ozod, T. (2023, 09 14). From Disintegration to Cooperation: Kazakhstan’s perspective in Central Asian Integration. Modern Diplomacy: https://moderndiplomacy.eu/2023/09/14/from-disintegration-to-cooperation-kazakhstans-perspective-in-central-asian-integration/ adresinden alındı

ROSSI, M. (2023, 10 28). Kazakhstan’s Ambitious Multivector Foreign Policy. Astana Times: https://astanatimes.com/2023/10/kazakhstans-ambitious-multivector-foreign-policy/ adresinden alındı

Russia, China discuss Power of Siberia 2 project. (2023, 12 16). Azer News: https://www.azernews.az/region/218987.html adresinden alındı

SAKENOVA, S. (2023, 07 27). Kazakh Defense Minister Briefs President Tokayev on Strengthening National Defense. Astana Times: https://astanatimes.com/2023/07/kazakh-defense-minister-briefs-president-tokayev-on-strengthening-national-defense/ adresinden alındı

Sang-ho, S. (2023, 08 02). Defense chiefs of S. Korea, Uzbekistan agree on stronger defense cooperation. Yonhap News Agency: https://en.yna.co.kr/view/AEN20230802001300325 adresinden alındı

SATUBALDINA, A. (2023, 09 09). Kazakh and Chinese Experts Reflect on First Decade of Belt and Road Initiative . Astana Times: https://astanatimes.com/2023/09/kazakh-and-chinese-experts-reflect-on-first-decade-of-belt-and-road-initiative/ adresinden alındı

Shaimergenova, G. (2023, 10 16). Belt and Road a boon for Kazakhstan’s development. Astana Times: https://www.chinadaily.com.cn/a/202310/16/WS652c7867a31090682a5e8a5f.html adresinden alındı

Shambetov, T. (2023, 08 01). Kyrgyzstan Turns to Chinese Companies For Major Hydropower Project. RadioFreeEurope: https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-hydropower-megaproject-china/32529949.html adresinden alındı

Sheng, S. (2022, 11 18). Demographic blessing or disaster? How Asia can reap its youth dividend. SCMP: https://www.scmp.com/comment/opinion/article/3199739/demographic-blessing-or-disaster-how-asia-can-reap-its-youth-dividend adresinden alındı

SŁOBODIAN, N. (2023, 08 25). RUSSIAN ENERGY DIPLOMACY: INSTRUMENTS AND APPROACHES. Casimir Pulaski Foundation: https://pulaski.pl/en/russian-energy-diplomacy-instruments-and-approaches/ adresinden alındı

Swanson, A. (2023, 07 10). The Contentious U.S.-China Relationship, by the Numbers. The New York Times: https://www.nytimes.com/2023/07/07/business/economy/us-china-relationship-facts.html adresinden alındı

Teslova, E. (2023, 02 14). CSTO countries to hold military drills in Kyrgyzstan later this year. Anadolu Agency: https://www.aa.com.tr/en/world/csto-countries-to-hold-military-drills-in-kyrgyzstan-later-this-year/2819569 adresinden alındı

Turak, N. (2023, 05 11). Killer drones and multi-billion dollar deals: Turkey’s rapidly-growing defense industry is boosting its global clout. CNBC: https://www.cnbc.com/2023/03/28/killer-drones-turkeys-growing-defense-industry-is-boosting-its-global-clout.html adresinden alındı

UAE, Kyrgyzstan strengthening energy cooperation. (2023, 10 07). Sharjah24: https://www.sharjah24.ae/en/Articles/2023/10/07/UAE-Kyrgyzstan-strengthening-energy-cooperation adresinden alındı

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy: Ordumuz 500 bin kişiyi daha seferber etmek istiyor. (2023, 12 20). BBC News Türkçe: https://www.bbc.com/turkce/articles/cgr3y2yqj40o adresinden alındı

Uzbekistan’s Pivotal Role in Central Asia. (2018, 04 20). Geopolitical Futures: https://geopoliticalfutures.com/uzbekistans-pivotal-role-central-asia/ adresinden alındı

Veliyev, C. (2023, 08 20). Azerbaijan-Türkiye Military Relations in the Shadow of the Negotiations with Armenia. The Moshe Dayan Center for Middle Eastern and African Studies: https://dayan.org/content/azerbaijan-turkiye-military-relations-shadow-negotiations-armenia adresinden alındı

Ventura, L. (2023, 11 02). China: 10 Years Of One Belt, One Road. Global Finance: https://gfmag.com/economics-policy-regulation/china-10-years-of-one-belt-one-road/ adresinden alındı

Victor, D. (2022, 09 16). The Role of Energy Markets in the War in Ukraine. Econofact: https://econofact.org/the-role-of-energy-markets-in-the-war-in-ukraine adresinden alındı

Wilson, J. (2015, 01 24). Kyrgyzstan: A Small Country with a Big Stick. Geohistory: https://geohistory.today/kyrgyzstan/ adresinden alındı

World Bank. (2023). World Development Indıcators: https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators adresinden alındı

Xiang, N. (2023, 12 18). China’s AI sector has no time for end-of-the-world worries. Nikkei Asia: https://asia.nikkei.com/Opinion/China-s-AI-sector-has-no-time-for-end-of-the-world-worries adresinden alındı

Yu, C. (2023, 08 03). China Daily. China leads company count on Fortune Global 500 list again: https://global.chinadaily.com.cn/a/202308/03/WS64ca764fa31035260b819f50.html adresinden alındı